F�LYOS–T�OS

Prof. Dr. Sümer Atasoy
Tios Kaz�s� Ba�kan�

Zonguldak ilinin kuzeydo�usunda bir sahil beldesi olan Filyos, antik Tios kentinin üzerinde yer almaktad�r.
Kentin tarihi hakk�nda bilgilerimiz azd�r. Efsaneye göre kent, M.Ö.7. yüzy�lda Tios adl� bir lider komutas�nda Miletos’dan gelenler taraf�ndan kurulmu�tur.
Tarihi boyunca de�i�ik isimlerle ( Tios, Tieion, Tianon, Tium ) an�lm��t�r. Siyasi güç olu�turmayan ve Ere�li ile Amasra’ n�n gölgesinde kalan kent, Roma döneminde, M.Ö.70. Y�l�nda yak�ld� ve ya�ma edildi. Daha sonra yeniden in�a edildi ve bir ticaret ve bal�kç� kenti olarak ya�am�n� devam ettirdi. Yörede m�s�r ve üzüm yeti�tiriliyor, bol miktarda torik ve palamut avlan�yordu. Bu ürünler gerek deniz ve gerekse Filyos çay� yoluyla gemilerle ihraç ediliyordu.
Kent, Bizans döneminde, M.S.5. yüzy�lda önemli bir dini merkez oldu.
Selçuklu ve Osmanl� dönemlerinde ise ( 14 – 15. yüzy�l) giderek önemini yitirdi ve küçük bir bal�kç� köyüne dönü�tü.
Bugün, Filyos beldesinin bulundu�u alanda eski kentten toprak üstü kal�nt� olarak Roma, Bizans ve Ortaça� dönemlerine tarihlenen kale, sahil surlar�, su kemeri, tonozlu galeri, tiyatro, savunma kulesi ve çe�itli mezarlar görülebilmektedir.
Kale Tepesi: �lk yerle�me yeri, kentin kuzeyindeki Kale Tepesi üzerindedir. Buradaki ortaça� kalesine ait duvarlar. 2003 y�l�nda restorasyonu yap�larak yenilenmi�tir. 2007 y�l�nda yap�lan kaz�larda bir tap�nak platformu ile küçük kilise kal�nt�s� ortaya ç�kar�lm��t�r.
Do�u Tepesi: Kale Tepesinin do�usunda, Elektronik – Radar Mevzi Komutanl���n�n yer ald��� tepe üzerinde, mermer sütun ve kaidesi, mermer yaz�tl� levha, ta� lahitler ve tu�la mezarlar yer almaktad�r.
Eski Liman: Kale Tepesinin bat�s�nda yer alan eski limana ait r�ht�m ve bal�k havuzu kal�nt�lar�, denizin içinde 6 metre geni�li�inde ve 100 metreden fazla uzunlukta iki mendirek kal�nt�s� bulunmaktad�r.
Sahil Suru: Eski liman�n ba�lad��� noktadan itibaren kent içine do�ru uzanan sahil suru bulunmaktad�r. Çe�itli dönemlerde tamir edilerek kullan�lan surun kal�nl��� 1 metre, mevcut yüksekli�i ise 5 metredir. Bugün surun ancak bir bölümü görülebilmektedir.
Su Kemeri ve Tonozlu Galeri: Ate� Tu�la Fabrikas�n�n do�usunda, dört kemerli bir su kemeri kal�nt�s� ve tu�ladan yap�lm�� tonozlu bir galeri bulunmaktad�r. Buras�n�n büyük bir yap�n�n alt bölümü veya su deposu oldu�u tahmin edilmektedir.
Ayr�ca fabrikan�n 1945–46 y�llar�ndaki ilk yap�m� ve sonraki y�llarda yap�lan ilave in�aatlar�nda ortaya ç�kar�lan pi�mi� toprak küpler, mimar� parçalar, mermer kilise levhalar�, mermer sütün kaideleri bugün fabrika bahçesinde koruma alt�ndad�r.
Tiyatro: Kentin güneyindeki yamaca yaslanm�� tiyatro Roma dönemine aittir. Ta� oturma s�ralar�n�n bir bölümü sökülerek, geç dönemlerde yap�lan in�aatlarda kullan�lm��t�r.
Ara�t�rma ve Kaz�lar: Tios kentinin bilimsel olarak ara�t�rma ve kaz�lar�, 2006 ve 2007 y�llar�nda Kdz. Ere�li Müzesi ve Trakya Üniversitesi Arkeoloji Bölümü taraf�ndan ba�lat�lm��t�r.
2008 y�l�ndan itibaren ise Trakya Üniversitesi, Bakanlar Kurulu Karar� ile Prof. Dr. Sümer Atasoy ba�kanl���nda kaz�lar devam etmektedir. Maddi katk�, Zonguldak Valili�i �l Özel �daresi Genel Sekreterli�i ve Kültür ve Turizm Bakanl��� taraf�ndan kar��lanmaktad�r.
2009 y�l� çal��malar�27 Temmuz tarihinde ba�lad�. Prof. Dr. Sümer Atasoy’un ba�kanl���ndaki kaz� ekibinde 5 ö�retim üyesi, 7 uzman-Arkeolog ve 12 arkeoloji-sanat tarihi ö�rencisi bulunmaktad�r.
2006 y�l�ndan beri yap�lan çal��malarda, kale içinde; arkaik devire ( M.Ö.7–6.yy) ait siyah ve k�rm�z� figürlü çanak- çömlek parçalar� ile 30 de�i�ik tipte, Ortaça�’a ( M.S.12–14.yy) tarihlenen, s�rl� çanak parçalar� bulunda. Çanak-çömlek çe�idinin bol olmas�, yap�lan ticaretin zenginli�ini göstermektedir.
Sahil surunun güneyindeki tarlalarda ( bahçe) yap�lan jeofizik-elektromanyetik ölçümlerde eski kentin yap�lar� tespit edildi. Buradaki sondajlarda, Helenistik devire tarihlenen sur duvarlar�, ta� dö�eli yollar, Roma-Bizans dönemine ait yap� kal�nt�lar� ve iki hamam yap�s�, Roma dönemi sikkeleri ve çanak-çömlek parçalar� ortaya ç�kar�ld�.
Tiyatroda yap�lan temizlik çal��malar�nda; mermer iki heykel parças�na rastland�.
Oturma s�ralar�n�n bir k�sm� ile sahne binas� ortaya ç�kar�ld�.
Tiyatro’nun güneyinden geçen yolun güneyindeki tepelerde yap�lan ara�t�rma çukurlar�ndan birinde Roma dönemi kapal� su kanal� bulundu.
�ki yaz�-bilimci taraf�ndan, bugüne kadar yörede bulunmu� ve Ere�li Müzesinde mevcut tüm Hellen ve Latince yaz�tlar ar�ivlendi. Yaz�tlar�n de�erlendirilmelerine ba�land�.
Ayr�ca yine bir uzman grubu taraf�ndan, ortaya ç�kan tüm küçük ve büyük buluntular�n, yap� kal�nt�lar�n�n çizimleri yap�lmaktad�r.
Kaz� ekibi, Pazar günleri çevre gezileri düzenlemektedir. Bu geziler s�ras�nda yörede eski yollar, kaya mezarlar�, Roma dönemi köprüler ve suyollar� tesbit edilmi�tir
Tios kentinin ara�t�r�lmas� ve kaz�lmas�, Karadeniz tarihi ve arkeolojisi için büyük önem ta��maktad�r. Çünkü Türkiye’nin Karadeniz k�y�lar�nda antik yerle�im kaz�s�na tek örnektir. Ba�ka örnek yoktur. Topra��n hemen alt�nda yollar�, meydan�, hamam�, dini yap�lar�, evleri, depolar�, dükkanlar�, mezarlar�yla büyük bir kent ortaya ç�kacakt�r. Böylece tarihi boyunca önemsenmeyen bu kent, Karadeniz bölgesinin turizm aç�s�ndan “ilk ve tek par�ldayan y�ld�z�” olacakt�r.

SONUÇ VE ÖNER�LER

F�LYOS beldesi, eski Tios kentinin hamam, tap�nak, ta� dö�eli yollar�, mahzenleri, bal�k depolar�, mozaik dö�eli villa kal�nt�lar� üzerinde oturmaktad�r.
Bu beldenin ça�da� yöneticileri ve kültürlü insanlar�, tarih bilincini ön planda tutarak, koruma amaçl� plan yaparak Tios kentini bak�ml� bir ören yeri olarak ya�atmak zorundad�r. Burada talana de�il, gelece�e ve uygarl��a hizmet edecek bir örnek olu�turulmal�d�r. Evler, sokaklar, meydanc�klar, Pazar yeri, parklar, sosyal ve kültürel mekanlar�yla yeni bir yerle�me kurulamaz m�? Tarih ve ça�da� ya�am birlikte ya�ayabilir.
Bir müze yap�larak, kaz�lardan ç�kar�lacak buluntular� Kdz. Ere�li Müzesine gitmesi önlenebilir. Böylece Türkiye’nin Karadeniz k�y�s�ndaki tek antik kenti Filyos- Tios, bir tarih ve turizm merkezi olabilir.
Bölgenin “Kültür ve Turizm Bölgesi” ilan edilerek, do�ay� ve tarihi koruyarak turizm ile bulu�mas� sa�lanabilir. Konut say�s�na de�il, çevreye öncelik veren dikkatli ve özenli bir planlama gerekir.
Filyos’ta politik dü�ünce ve kavgalar üstünde, ortak olarak sahip ç�k�lacak bir kültürel miras bilincinin olu�mas� gerekiyor.
Kültürel miras� koruma çabas�, sosyal ça�da�la�ma olgusudur.
Koruma, bir yasa sorunu de�ildir. Bir kültürel tav�rd�r. Toprak ya�mas�na direnebilen bir kamuoyu yaratabilmektir.
Fiyos, kültür turizmi ile uzun süreli bir geçim kayna�� sa�layabilir. Bunun için kültürel de�erlerini ve do�al alanlar�n� korumak zorundad�r.
Filyos’un sahip oldu�u Tios, özel bir yer ve yok olmamas� gerek. Tios’un kaz�lmas� Filyos için bir kurtulu�tur. Çok özel bir f�rsatt�r.
Tios kaz�lar�, sadece Filyos’un tarihini de�il, Türkiye’nin Karadeniz bölgesinin ve dünya tarihçili�ini yönlendirecek, de�i�tirecek buluntularla doludur. Kaz�lar ilerledikçe sürprizlerle kar��la�aca��z.

�statistik   D�n : 1036   Bug�n : 551   Toplam: 6465235    Online :   20 konuk,

<< Yazara Geri Dön <<

Yorumlar �nemli de�il 2014-05-04: Ba�ar�lar G�lden I��k 2010-12-15: Sayin Prof.Dr. S�mer Atasoy,�mr�n�ze bereket diyorum,daha ne diyeyim..sizin gibi bilim adamlar�n� Allah ba��m�zdan eksik etmesin..�al��malar�n�z i�in kolayl�klar dilerim..baltalamak isteyenlerede biraz vicdan..! Orhan Tinaz 2010-09-07: Sayin Prof.Dr. S�mer Atasoy, Sizlerin yaptiginiz Kazisinin devamina sizlere tebrik ederim. Bu Kazinin gercek b�y�kl�g�n� Google Maps sitesinde g�rebilirsiniz. Filyos Kalesinden dovuya bakin ve oradaki d�z arazide Atlantisin gercek alan Toprak altinda. Oradaki Kanaller insan yapisidir. Orada yapilan Limanisasi gercek Atlantisi yok edmekdir. Saygilarla Orhan Tinaz Bu Yaz�ya Yorum Yaz�n ELE�T�R�YE EVET HAKARETE HAYIR!... Yorum k��emiz d���ncelere zenginlik katmak i�in hizmet vermektedir. Adı Soyadı : Email : Mesajınız : G�venlik Do�rulama