YAKA

"YAKA"


"DENEME"


Yaka deyip geçmeyin. O kadar önemlidir ki bu kavram, işlev olarak da olmazsa olmazlardan biridir. Bundan dolayıdır ki, Türk Dil Kurumu sözlüğü beş ayrı anlam ve on’dan fazla deyim kullanarak açıklamıştır yakayı…

Bu açıklamalara değinecek olursak “yaka”nın şu anlamları taşıdığı görülür: “1. Giysilerin boyun bölümü olup dik, devrik enli açık gibi biçimlerde olabilir. 2. den. Yelkenlerde kenar. 3. Karşılıklı iki kıyıdan her biri, kıyı: Anadolu yakası, Rumeli yakası, Karşı yaka. 4. Eğik yerey: Yaka tütünü. 5. Yapıların saçaklarında suyun içeriye sızmasını önlemek için kiremitin altıyla oluk arasına konulan madeni levha.”

Konuyla ilgili deyimlere gelince, yaka paça bir tarafta, yaka silkmek, yakadan atmak, yakası açılmadık, yakasını bırakmamak, yakasını kaptırmak, yakayı ele vermek, yakayı kurtarmak ifadelerde de kullanılıyor.

Yani, “yaka” dedik mi bu kadar zengin, engin ve geniş bir kavram çıkıyor ortaya. İçeriği ve ifadesi gereği tek başına “yaka” denildiğinde “çift” olmayı içinde taşımaktadır. Çünkü her yakanın “bir diğeri” vardır ve “bir diğeri” olmak zorundadır. “Yaka”nın olmaması ise mümkün değil. Yakasız bir giysi giymek, kenarsız yelken kullanmak, karşı tarafı olmayan bir kıyı düşünmek olası değildir.

En çok yakayı biraz açık bırakabilirsiniz. Bazen, böyle yaparsanız, estetik ve erotik bir görüntü elde edersiniz. Bazen de hoş olmayan bir görüntü, iki yaka arasından gözünüze fırlayıverir. Eğer, gereğinden fazla açık tutarsanız, iki arası çirkinleşip, çoraklaşabilir. Daha sonra kapatmaya kalksanız bile, iki yaka bir araya gelmez. Birbirine fayda sağlamaz. Ya gereğinden fazla kapalı tutarsanız? O zaman iki yakanın arası boğulur, ölmeye başlar. Hele yakanın altındaki fazla gelip, dışarıya taşma eğilimi gösterirse düğmelerini çatır çatır söker atar. Baş kaldırır…

Bundan olsa gerektir ki, İstanbul Boğazı’nın iki yakası birleşmeden edememiştir. Geçmişte, onları kaplumbağa hızıyla, birbirine bağlayan arabalı vapurlara dayanamamıştır. Önce dikey direkli gerdanlıklarla, sonra deniz altı tünelleriyle bir araya gelme ihtiyacı duymuşlardır. Ve kavuşmuşlardır da. İki yakayı buluşturan boğaz ise bütün güzelliğiyle, yerli yerinde keyifle serilip yatmaktadır…

Fransa’nın batı, İngiltere’nin doğu yakası da Manş Tüneli’yle bir araya gelmişlerdir. İngiltere’nin batı yakası ile Amerika kıtasının doğu yakasını ise, uçan demir kuşlar, saatte sekiz yüz kusur kilometre hızla birbirine bağlamakta, ayrıca bu iki yaka arasında yine demir tekneler gidip gelmektedir…

Kara Afrika’nın Avrupa Yakası’nın en yakın düğmesi olan Cebel-i Tarık ise kavuşmak için projelendirilmektedir.

Bölgemiz ise “yakalar” bakımından çok şanslı değildir. Koskoca Karadeniz’in güney ile kuzey, doğu ile batı yakaları yüzyıllardır göreceli sorunlar yaşamaktadır. Bir araya gelir gibi olup, peşinden ayrı düşmektedirler. Örneğin bu, Zonguldak bölgesi için de böyledir. Enerjinin ana kaynağı kömür, uzun yıllar Filyos Irmağı’nın batı yakasıyla buluşamamıştır. Ta ki yurt demir ağlarla örülünceye kadar…

Hatta bu buluşmada iki yakayı tam kavuşturamamıştır. Alın teri şehri Zonguldak, “makus” talihini tam olarak yenememiştir. Kara trenler, ince bir damardan geçer gibi, dünyaya yıllarca kömür, emek ve insan taşımıştır. Ne var ki, bir yanda ayrı bir iş ve işçi dünyası, yanı başındaki vadi ve köylerde ise bir rençper dünyası olmuştur. Birbiriyle kardeş olan bu iki dünya birbirinden habersiz yan yana yaşaya gelmiş ve yaşaya gitmektedir…

Çankırı dağlarından doğup, Anadolu’yu Karadeniz’e bağlayan ırmağın ise çilesi büyüktür. Üzerindeki demir ağın çelik köprüleri de olmasa, iki yakayı birbirine tutturamayacaktır. Üzerinde yer alan eski firketeler, açıkta kalan ayıbı örtmeye yetmemektedir.

Bu gerçekler, bulunduğumuz bölge ve şehirler içinde geçerlidir. Seçimle gelip, seçimle giden, adına politikacı denilen insanlar, bakalım bu yakalarla ilgili ne yapacaklar? Gereğinden fazla kapatıp, boğacaklar mı, yoksa gereğinden fazla açık bırakıp, önlerine fırlayan ayıba mı razı olacaklar? Şu anda birincisini yapmak için tarihin uygun dönemi değildir. İkincisi ise yeni ufuk, bilimsel bakış ve cesaret gerektirmektedir. Bunlar olmazsa, tarihin şaşmaz terazisi onlara mutlaka “düşün yakamdan” diyecektir…

1:TDK, Türkçe Sözlük, s. 841, Bilgi Basımevi, Ankara, 1974.
2:A.g.y.

İstatistik   Dün : 1045   Bugün : 873   Toplam: 6453149    Online :   119 konuk,

<< Yazara Geri Dön <<

Yorumlar Ali Rıza 2009-02-10: 'Yaka' adlı denemenizi çok önemsediğimi söylemeliyim.Tebrikler.Yeni yazılarını bekliyorum. Bu Yazıya Yorum Yazın ELEŞTİRİYE EVET HAKARETE HAYIR!... Yorum köşemiz düşüncelere zenginlik katmak için hizmet vermektedir. Adı Soyadı : Email : Mesajınız : Güvenlik Doğrulama